Entrevistas 2022
Asoc. Cult. "Segredos de Pantón"
As damas de Castro e o mosteiro do Divino Salvador.
Se hai unha liñaxe vencellada á Terra de Lemos está é casa dos Castro de Monforte, que segundo palabras de Murguía foron a realeza do Reino de Galicia. No século XIII as damas desta casa tiveron un estreito vencello co mosteiro feminino do Castro de Ferreira, nun dos momentos máis terribles que sufriu o clan.
Imaxe ao lonxe de Monforte de Lemos ca Torre de Homeaxe ao fondo.
Os Castro, señores da Terra de Lemos.
Aló polo século XII unha rama da casa de Castro (que era orixinaria de Castela) chegou ó Reino de Galicia fuxindo da guerra que no reino castelán tiñan cos seus rivais os Lara; a terra na que se asentaron foi Lemos onde tiñan vencellos familiares. Na no país galaico de seguido se fixeron con moito poder desempeñando os máis importantes cargos de goberno no reino. A mediados do século XIII a terceira xeración desta liñaxe xa estaba totalmente galeguizada cando chegou a xefatura da casa André Fernández de Castro, que ao longo dos reinados de Fernando III e Afonso X foi un dos nobres galegos máis importantes, acumulando diversos oficios coma pertegueiro maior de Santiago, endiantado maior do Reino de Galicia ou tenente de Lemos e Sarria, tamén foi protector (encomendeiro) de diversos mosteiros coma o do Castro de Ferreira, e heroe da conquista de do Reino de Sevilla co exército galego que acompañou a Fernando III. Mais tiña André Fernández un inimigo na familia, seu irmán Estevo, que ambicionaba a posición que tiña o primoxénito.
A guerra dos Castro.
Estevo era o protexido na terra de Valcárcel de Rodrigo Afonso (fillo bastardo do rei Afonso de León e Galicia), co seu apoio revelouse contra seu irmán aló polo ano 1265-1266. As crónicas falan de que foi a sen razón de Rodrigo Afonso o que provocou a guerra, pois quería casar a Estevo ca súa filla e facelo gran señor. O historiador do século XVI frei Malaquías de la Vega vai máis alá e insinúa na súa obra que o bastardo de León “se aficionó” do seu pupilo, é dicir, que o mozo era seu amante; o certo é que xa nos cancioneiros galaicoportugueses de escarnio e maldicir do tempo insinuábase a suposta homosexualidade de Estevo Fernández de Castro. Ambos irmáns enfrontáronse nunha batalla na que saíu vencedor Estevo, sendo moi posiblemente asasinado André pois non haberá mais novas del.
Imaxe da portade acceso ao recinto do mosteiro.
As damas de Castro e o mosteiro.
Unha figura moi importante na vida dos dous irmáns foi súa nai, dona Milia, que xa en 1247 aparece vencellada ao mosteiro de Ferreira de Pantón intitulándose “custos et domina” de dito cenobio, aparecendo na documentación monacal ata a década de 1260. Milia estivo ao lado do seu primoxénito André durante a súa minoría de idade, trala morte de seu pai, desempeñando os cargos de goberno das tenencias de diversas rexións de Galicia; e o longo dos anos que durou a súa estrela aparece con el na xestión das posesións familiares, polo que debían estar moi unidos.
Xa na década de 1270 será dona Mencía, viúva de André Fernández de Castro, e súas fillas Milia e María André de Castro (esta última casará tamén cun descendente de Afonso de León e Galica, o cabaleiro galego Xoán Fernández alcumado “Cabelos de Ouro”) quen aparecerán ata principios do século XIV nos documentos do convento, facendo foros de terras que posuían en Ferreira ou actuando nos negocios das monxas. O que podemos deducir cos datos que dispomos é que o cenobio era o centro de poder destas damas na terra de Ferreira, sendo posible que fose o lugar no que procurasen refuxio trala guerra entre os irmáns; tamén parece que Estevo respectara as posesións que a familia de André tiña en Ferreira para non deixalos desamparados. O clan Castro volveuse reconciliarse anos máis tarde, pois Cabelos de Ouro será aliado do fillo de Estevo, Fernando Rodríguez, a finais do século XIII na rebelión que este protagoniza en Galicia contra o rei Fernado IV de Castela.
A igrexa do templo do Castro de Ferreira.