Entrevistas 2022
Asoc. Cult. "Segredos de Pantón"
Asasinatos en Pantón
Neste apartado quixemos recopilar tódolos asasinatos que tiveron moita sona no noso concello e que algúns tiveron relevancia en toda Galicia, pola gravidade e polas persoas involucradas nos mesmos.
Así nesta recopìlación queremos tratar ás victimas e os sucesos co maior rigor e respeto posible, deste xeito moitas crónicas foron modificadas ao empregar palabras e expresións poucos adecuadas por parte dos medios xornalísticos da época.
Sen máis dilación deixámosvos cas crónicas dos sucesos violentos que sen pretendelo marcaron a moitas persoas e nalgúns casos aínda seguen vivas na memoria da xente.
Morte na Romaría de Marce.
Pola festividade de San Marcos do ano 1900, tívose que lamentar unha morte. Así segundo a información que recollía o xornal “El Regional” por tal suceso, sabemos que á devandita festa asistiron uns mozos do Saviñao, que estes cos veciños das freguesías limítrofes do noso concello estaban enemistados por diversos problemas. Así ao asistir estes rapaces armouse una gran batalla cos asistentes ao festexo da aldea de Vilar de Ortelle. No transcurso do enfrentamente disparáronse armas de fogo e un proxectil feriu mortalmente a unha rapaza de tan só 17 anos.
Tralo suceso sairon cara aló dende Monforte de Lemos o xuíz instructor D. Antonio Baamonde, ao atoparse o outro xuíz D. Jarabo.
Recorte de prensa do suceso.
Asasinato en Frontón.
Na freguesía do sur do noso concello en 1924 tivo lugar un asasinato que consternou á parroquia. Así agora reflexamos todo o ocurrido cronoloxicamente, segundo o contou o periódico “El Regional”.
Unha muller chamada Manuela Fernández Riós de 52 anos, veciña de Frontón tiña no continente americano a seu esposo. Fora o 24 de xaneiro de 1924 a Monforte de Lemos cobrar unha letra mandada polo seu esposo polo valor de 20.000 pesetas. Para tal fin dirixiuse á vila do Cabe en tren dende a estación de Santo Estevo do Sil e unha vez aló hospedouse na coñecida posada “Monserrat”, a propietaria do establecemento aconselláralle que escondera ben os cartos para evitar calquer posible roubo ou incidente.
Onde quedou hospedada a Manuela Fernández, un rapaz de 18 anos, Antonio Rodríguez López escoitou a conversa ca propietaria e seguiu á muller, colleu o mesmo tren ca ela e baixou canda ela en Santo Estevo do Sil.
Logo os dous subiron cara Frontón pero por camiños diferentes, o homicida fixo isto para non levantar sospeitas. A medio camiño Antonio Rodríguez sorprendeuna e tentou forzala para entregarlle os cartos pero propinoulle un golpe cunha estaca de madeira ante a negativa. Ao caer ao chan tentou levantarse de novo, neste intre o rapaz golpeoulle a testa cunha pedra, feito que produciu a súa morte.
Tralo asasinato Antonio Rodríguez foi ata Bóveda entregarlle a cantidade de cartos a Concepción e Asunción Varela Ávarez.
Detiveron ao asasino en Bóveda, cun revólver e tan só 2.175 pesetas, o 27 de xaneiro ás 19 da tarde en Bóvedaestaba disfrazado e tiña a roupa que levara durante o terrible suceso gardada nunha maleta que levaba con el. Á súa vez tamén detiveron ás irmás Varela Álvarez.
Anos despois na honra de Manuela Fernández, foi colocada unha cruz de pedra no lugar do terrible suceso.
Recortes de prensa do suceso.
Asasinato e feridos en Pombeiro.
En 1911 ocorreu un incidente cunha morte e varios feridos de gravidade. Así na edición do “El Correo de Galicia” do 5 de setembro relatábase o feito:
“Fai días ao anoitecer un suxeito agarrou a outro da solapa disparándolle dous tiros, a consecuencia dos cais o agredido quedou morto no acto. Despois a outro curmán do morto, disparoulle outro tiro no peito a consecuencia da ferida atópase gravísimo.
A un irmán deste ferido disparoulle outro tiro pasándolle as dúas pernas cunha bala. E para terminar, hai un tercer irmán tamén ferido.
Efecto sen dúbida da impresión que produciulle esta desgraza o señor cura de Santa Eulalia de Licín, tío dos agredidos, sufre colapsos, atopándose bastante enfermo”
Días a posteriori no xornal “El Regional”, líase unha referencia respecto ao suceso de Pombeiro e engadía que xa tiña coñecemento o xulgado instructor de Monforte de Lemos.
Morte na romaría do Santuario de Recerendes
Pola festa de Recerendes en Eiré en 1926 tivo lugar un incidente co fatal desenlace da morte dun home. Así “El Diario de Galicia” na edición do 27 de agosto relatou así o suceso acaecido:
“ Din de Pantón que desputando varios ozos ao regresar da romaría no Santuario de Recerendes, na parroquia de Eiré, surxiu unha gran pelexa na fixéronse varios disparos de arma.
Da grave refriega resultou morto Manuel Fernández, veciño da próxima aldea do Barrio, que recibiu un tiro no ollo dereito, sen orificio de saída e ferido gravemente no brazo dereito Antonio Fernández Gómez. O agresor foi Manuel Salgueiro González que se diu á fuga sen poder ser capturado.
Recortes de prensa do suceso.
Morte en Següín.
En 1917 tivo lugar outro asasinato na parroquia de Següín. No xornal “La Voz de la Verdad”, relataban que dende o 29 de outubro tiña constancia o Goberno Civíl do feito acaecido na freguesía pantonesa. Desta forma contaba:
“Segund parece ser , riñeron Jesús López Lamelo e a súa esposa Pilar López Pérez, cos seus conveciños Juana Pedrido e seus fillos Manuel e Antonia, agredéndose a pedradas e tiros.
Jesús resultou morto dun balazo, a esposa está ferida de outro balazo, e Antonia ten unha lesión de pedrada na cabeza.
As mulleres ingresaron no cárcere. Manuel huiu sendo buscado pola Garda Civíl.”
Recortes de prensa do suceso.
Crime do párroco de Ribeiras de Miño.
O terrible suceso tivo lugar a noite do 12 ao 13 de xullo de 1893. Foi un episodio que marcaría a actualidade e tódalas conversas das aldeas do noso concello durante moitos meses pola conmoción que produciron nas xentes da nosa contorna. Nas primeiras crónicas periodísticas da época podemos sacar este resumo, de entre as páxinas do xornal “El Regional” e de “La Voz de la Verdad”:
"Os asasinos entraron na casa reitoral por unha fiestra que abriu unha criada; inmediatamente despois dirixíronse ao cuarto ocupado polo párroco. Atáronno fortemente e comezaron a ameazalo con matalo se non dicíalles onde gardaba este os seus cartos. Así ao parecer este home non tiña grandes cantidades de cartos consigo dado que acostumaba a invertilos seus aforros en fincas, deste xeito explicouno aos infractores pero parece que non quedaron satisfeitos arrastraon ao cura á adega. Aló comezaron a torturalo, chegando incluso a queimarlle un brazo estando o D. Barreiro Cardelle vivo e outros sucesos de natureza máis violenta incluso. Finalmente rematarían ca vida de con varias pedradas na súa cabeza. Tras todo iste sucesos xa cheos de violencias non sendo suficientes, cortáronlle a cabeza e tentaron facer pasar seu corpo sen vida por unha arqueta onde supostamente tiña o cura gardado seus cartos."
Investigación e xuízo.
Así as investigacións para detelos sospeitosos comezarían lonxe de Pantón, sería no cárcere provincial na vila amurallada onde un preso ao enterarse dos feitos comunicou a un sarxento alí destinado que quen debería saber dos posíbeis culpables serían un home alcumado “Pepe O Zapateiro”.
Tras esta información a Garda Civíl do sur de Lugo procedeu á detención deste veciño. Así puideron ter importantes informacións que facilitaron a detención de 24 principais sospeitosos de entre os que destacaban 7 como cabezas da operación. Entre eles cabe destacar unha das criadas do párroco asasinado e un sobrino do mesmo.
Todos estes sospeitosos foron detidos provisionalmente no cárcere de Monforte de Lemos.
Tralas primeiras semana de conmoción e con moito revolto, ao ser un suceso que sería seguido por tódolos xornais galegos, seguiríanse uns meses máis tranquilos ao comezar a instrución xudicial. Así o proceso xudicial comezaría no ano 1894, cando entre os días mandarían a declarar a tódolos sospeitosos, familiares destes, amigos e veciños de D. Manuel Cortiñas Barelle, cura asasinado.
Mesmo uns meses pasados o 21 de outubro do presente ano concederon a Cruz do Mérito Militar de 2ª Clase ao comandante da Garda Civíl, D. José Pérez Dávila e ao 1º tenete D. Juan Pérez López. Esta distinción foi atribuida polo seu bo facer na investigación.
A resolución tomada o 21 de abril de 1894 na Audiencia Provincial de Lugo dicataría a seguinte pena para os xulgados:
- Segundo Balboa. Condeado a pena capital.
- Camilo Garza. Condeado a pena capital.
- Ramiro Cañoto. Condeado a pena capital.
- Manuel Cortiñas. Condeado a pena capital.
- José Vázquez López. Condeado a pena capital.
- Ramón Vázquez López. Condeado a pena capital.
- José Fernández. Condeado a pena capital.
- José Ramón Fernández. Condeado a pena capital.
- Juan Vázquez. Condeado a 8 anos e 1 ano.
- Martina Expósito. Declarada non culpable.
Recorte de prensa do suceso.
Indultos e resolución final.
Nos seguintes meses non estarían exentos de novidades respecto ao crime. Así recollíase na prensa de “El Regional” que o 9 de outubro en Monforte de Lemos, onde tiñan pensado levar a cabo a execución do culpábeis do crime, estaban a recoller sinaturas para libralos da pena capital, deste xeito un dos promotores de tal inciativa foi D. Osma, deputado polo sur de Lugo. Mais tamén na Coruña, recollía o xornal “La Mañana” que estaban a iniciar unha campaña de recollida de sinaturas co mesmo fin.
Trala campaña de sinaturas resolve o 18 de novembro o Consello de Ministros denegando o indulto a José Vázquez.
Mais posteriormente podemos deducir que estas campañas de sinaturas tiveron éxito así o 28 de novembro o Ministerio de Gracia e Xustiza dictaba unha audiencia onde indultaba da pena capital a tódolos reos excepto a José Vázquez, e modificaban así as penas do reos condenados anteriormente a morte. Quedando finalmente de tal xeito:
- Segundo Balboa. Condeado a 20 anos, e tivo que cumplilos en Zaragoza.
- Camilo Garza. Condeado a cadea perpetua e tivo que cumplilo en Ceuta.
- Ramiro Cañoto. Condeado a cadea perpetua e tivo que cumplilo en Ceuta.
- Manuel Cortiñas. Condeado a cadea perpetua e tivo que cumplilo en Ceuta.
- Ramón Vázquez López. Condeado a cadea perpetua e tivo que cumplilo en Ceuta.
- José Fernández. Condeado a cadea perpetua e tivo que cumplilo en Ceuta.
- José Ramón Fernández. Condeado a cadea perpetua e tivo que cumplilo en Ceuta.
Imaxe do portón de entrada do reitoral de Ribeiras de Miño.
O día 2 de decembro de 1894 o alcalde de Sober, dirixiu un telegrama ao señores Becerra e Conde de Pallares e os senadores vitalicios: Neira Gayoso, Darriba do Rego e González Olivares e aos senadores electos Martínez Montenegro, Osma, Quiroga Ballesteros, Martínez Bande, Cos Gayón, Soto Barro, Quiroga Vázquez, Martínez Bengoechea, Soldevilla e Pardo Balmonte. Para pedilo indulto da pena de morte de José Vázquez, onde mandou o seguinte escrito:
“Dentro de 4 ou 5 días executarase por pena de morte a José Vázquez, por asasinato do párroco de Ribeiras de Miño. O concello de Sober que eu presido , roga a Vostedes se serve que implore a S.M. a raíña e ao Goberno o indulto , que o país en masa desexa e espera, consternado ante a idea de que se poida executar tan terrible pena, sobre todo despois de terse indultado a outros 7, entre eles, un pariente próximo do interfecto. – O Alcaldo, Genaro Álvarez.”
Finalmente sabemos que José Vázquez parte o 4 de decembro do presente ano, dende Monforte de Lemos cara Lugo e así o 7 do mesmo mes é executado o culpable Vázquez.
A maiores sabemos que 2 dos condeados estando estes no cárcere de Lugo tentaron fuxir da prisión, este suceso tivo lugar o 13 de febreiro de 1895.
Finalmente o 7 de xullo de 1895 marcharían nun tren cara os seus respectivos destinos, dende a estación de Lugo. ste feito non estivo libre de polémicas e acudiu un gran número de persoas e tivo que acudir a Grada Civíl.
Recorte de prensa do suceso.