Entrevistas 2022
Asoc. Cult. "Segredos de Pantón"
Eléctrica de Pantón
Historia
Unha eléctrica de Pantón que tiña a súa fábrica da luz na aldea de Paradela, na parroquia de Carballedo de San Pedro de Erbedoiro.
A empresa nace da man de José Moure Losada, empresario da vila do Castro de Ferreira, cando na segunda década do século pasado puxo os primeiros pasos para a apertura da fábrica da luz. A base da Eléctrica de Pantón estaba no Río Couto ou Rego de Fondós, no concello de Carballedo. Antes de montala neste paraxe plantexouse facelo propio no Quello, nun lugar próximo á fervenza de Augacaída, pero foi imposible.
Así o 2 de xuño de 1921 faise eco o periódico "La Integridad" dos trámites que estaba a levar a cabo D. Moure González para a construción da central hidroeléctrica.
Recorte de prensa do xornal "La Integridad".
No boletín oficial da Deputación de Lugo do día 30 de maio de 1921, decláranse de utilidade pública os terreos de propiedade particular no contorno da central.
O proxecto da obra foi de Ramón Lafortet Cividanes, que contaba xa con experiencia nestas obras. A súa instalación custou 50.000 pesetas.
Logo da "Eléctrica de Pantón".
Eléctrica de Pantón abastecería electricidade aos concellos de Saviñao, Sober e Pantón. Sabemos que o tendido eléctrico no concello do Saviñao foi inaugurado o 6 de setembro de 1925, onde acudiron; D. Eusebio De Olea, por parte da alacaldía do Saviñao, e D. Manuel Moure e D. José Fuente, por parte da empresa.
Nestes municipios os núcleos de poboación que tiveron luz eléctrica foron, entre outros: Marce, O Castro de Ferreira, Escairón, Morgade, Sober e Canabal.
Sábese que a luz eléctrica chegou a Marce o día de Xoves Santo do ano de 1933.
O 18 de xaneiro de 1934 transfírese a titularidade da empresa a Fructuoso Enríquez Moure co fin de mellorala e ampliala.
Finalmente, en xaneiro de 1952, transfírese a fábrica da luz do Rego de Frondós a FENOSA, que era a concesionaria do aproveitamento hidroeléctrico do río Miño dende 1948, e as liñas de transporte de enerxía e redes de distribución á Sociedade Xeral Galega de Electricidade (S.X.G.E.).
Recortes de prensa do xornal "El Heraldo gallego" do 18 de outubro de 1925.
Traballadorxs.
A maioría dos empregados eran da propia familia, ao ser esta unha empresa de carácter familiar. Ou senón eran veciños de aldeas da contorna da estación.
Aínda que ao comezo a maioría eran traballadores da aldea de Sacardebois, do concello de Parada de Sil, ao estar alí unha fabrica da luz xa existente e traer eles experiencia na devandita empresa ourensá.
Os traballadores do Castro de Ferreira, aos inicios da vida da eléctrica, acudían nunha moto Royal Enfield ata o lugar do Castelo, preto de Marce, e dende alí cruzaban en barca. Xa nos anos 1940 tiñan unha furgoneta Fiat que pertencera ao exército.
Restos das instalacións da fábrica da luz da "Eléctrica de Pantón", nun verán con seca.
Fin da "Eléctrica de Pantón".
Coa subida das augas do Miño polo encoro dos Peares, anegou a fábrica da luz e os terreos limítrofes a finais do outubro de 1952. Aínda que seguiu a subministrar electricidade aos seus abonados ata a primavera de 1954, empregando enerxía procedente do Salto das Conchas, na Baixa Limia, a través dunha caseta da S.X.G.E. que posuían en Canabal.
Coa subida do nivel da auga, produciuse a retirada de toda a maquinaria da fábrica e outras pertenzas da mesma por medio de barcas.
A maquinaria toda vendeuse en 1953 a José Pérez Mel e Damián López Ferreiría, que tiñan unha concesión no río Beloi, no lugar do “Salto da Onza”, na parroquia de Pereiro do concello de Alfoz.
Unhas imaxes dos traballadores arranxando uns postes da luz e da fábrica da luz da "Eléctrica de Pantón".
Reconstrución en 3D.
A nosa asociación para poñer en valor este ben patrimonial compartido entre Carballedo e Pantón, realizou unha reconstrución en 3D de como tería sido a fábrica da luz da "Eléctrica de Pantón" nos seus anos de funcionamento, para tentar achegar este elemento histórico á nosa realidade.
Unhas imaxes da reconstrución en 3D de diferentes vistas de como tería sido a fábrica da luz no seu tempo.
Bibliografía.
-Arquivos da familia Enríquez Moure.
-Artigo de Flora Enríquez Rodríguez, "A Eléctrica de Pantón no Saviñao".
- Lendas e tradicións da Ribeira Sacra Vilar de Ortelle Os Estraloxos.