Entrevistas 2022
Asoc. Cult. "Segredos de Pantón"
Torre de Quitapesares
Una imaxe da reconstrución 3D realizada polo noso colectivo, empregando o programa informático SketchupPro.
Historia
Unha imaxe do plano datado entre 1600 e 1614, propiedade do Arquivo Histórico Provincial de Ourense.
Esta edificación data da primeira metade do século XV, feita construír polo Duque de Arjona, Fabrique Enríquez, moi coñecido pola súa gran afección pola caza. Escolleu un lugar entre os ríos Sil e Miño e nun paso do Camiño Real. Era unha edificación formada por dous corpos, unha torre de tres andares, con entrada pola casa, a cal constaba de 2 andares e un faiado. No andar baixo da casa estarían as cortes para os cabalos. Ao carón da casa, posteriormente á construción, instalaríase un ferreiro ca súa forxa.
Trala historia deste lugar como Torre nobre, sabemos que este asentamento comezará a partir desta a converterse nunha aldea onde en referencias cóntanse xa 8 casas elaboradas cos restos da propia Torre. O 6 de xaneiro de 1480 faise referencia por primeira vez ao lugar de Quitapesares, nesta data aforan a Álvaro Fernández e a súa muller Constanza Fernández. Posteriormente o 7 de xaneiro de 1482 aforan a súa vez a Álvaro de Lornís, a súa muller María Gómez e a dúas persoas máis. O pai de María Gómez, Gómez da Touza, fora aforado anteriormente en Quitapesares. Por último o 4 de maio de 1525, afórase a Alonso Pérez e a súa muller Tereixa Álvarez e a 4 persoas máis.
O feito máis coñecido da “Torre de Quitapesares” foi o litixio que involucrou a Don Rodrigo Conde de Lemos co mosteiro de Santo Estevo de Ribas de Sil, sobre a propiedade da Torre. Que se iniciou o 18 de maio de 1600.
O lugar exacto de localización da Torre de Quitapesares foi algo controvertido nos últimos anos por sucesivas publicacións debido á mala interpretación do escrito. Unha parte que suscitou certa controversia foi o dito por Don Rodrigo, Conde de Lemos, cando o 17 de febreiro de 1591 afora, xa estando aforado, a Álvaro de Lornís en Quitapesares, dicindo que “la mi possa de Quitapesares, que yo tengo e está en el monte de Cotillón cerca de Pombeiro”. Debido a esta frase pensouse que estaría na aldea do Cotillón na parroquia de Acedre e comezouse a pensar que sería a casa do “Xuíz” a antiga Torre de Quitapesares. Pero este lugar non é máis que un monte non referido á aldea, que xa o 14 de marzo de 1292 faise referencia cando hai un litixio entre o mosteiro de Santa María de Ferreira cos moradores dos Vilares unha antiga granxa do couto de Pombeiro, por dereito a pacer e a cortar a leña dese monte.
O lugar que con todas as da lei ostenta a ser o lugar de contrucción da Torre de Quitapesares resulta ser a Torre de Vilamirón.
Ubicación
Na toponimia gárdanse marcados lugares cun significado relacionado á torre. Así, témolo lugar de “Suatorre”, facendo referencia a debaixo da torre. Outro lugar chamado “Forca”, clara alusión á construción para executar os condenados a morte, que está formada por un ou dous paus verticais e outro horizontal colocado no extremo superior destes e do que se colga unha corda cun lazo. Ademáis existe un prado chamado “Chaira da Forca”.
A toponimia apórtanos tamén outra proba: ao carón da Torre de Vilamirón temos Vilamirón, lugar relacionado con Penamirón onde se atopa un castro, polo que este lugar derivaría o lugar de Vilamirón. Logo a Torre de Vilamirón, tería o seu nome pola Torre, da Torre de Quitapesares, e Vilamirón pola cercanía coa aldea, esta anterior á Torre de Vilamirón.
No couto de Pombeiro, antes da súa integración no de Santo Estevo de Ribas de Sil, non estaba comprendido o lugar do Cotillón. E sábese que a súa edificación foi feita na área de xurisprudencia do couto de Pombeiro, a aldea si entraba nesta.
No mapa de Domingo Fontán de 1784, aparece perfectamente sinalada a Torre de Quitapesares no lugar da Torre de Vilamirón.
Na aldea da Torre de Vilamirón conta un señor, Raúl, a lenda sobre a Torre de Quitapesares, na cal unha raíña de España perdera o seu fillo, buscándoo e buscándoo atopouno aquí e mandou construír unha torre chamándoa Torre de Quitapesares, por quitarlle os seus males ao atopalo.
Xeográficamente é un lugar por onde pasaba o Camiño Real provinte de Bazal e cos ríos Miño e Sil moi próximos como dictara o Duque de Arjona.
Banda Deseñada
Trala realización da investigación sobre a torre, dende o noso colectivo decidimos tentar divulgar entre os máis pequenos de Pantón este ben patrimonial. Así encargamos a un ilustrador histórico, autor de diversas obras, El Fisgón Histórico, a realización dunha banda deseñada respecto da lenda que contan sobre a edificación de Quitapesares. Así despois de tempo e traballo do autor tivemos esta fermosa obra que cor sobre branco amosa unha fermosa lenda pantonesa.
Desta forma achegamos a historia e o patrimonio ás novas xeracións de Pantón. Deste xeito fomos presentar este cómic ao C.E.I.P. "Monte Baliño" a comezos do ano 2020, e quedaron prendados coas reconstrucións en 3D, foron un encanto!!
A banda deseñada por "El Fisgón histórico".